In 2001 opende de huisartsenspoedpost in Bergen op Zoom haar deuren, en Edith Kaatman, teamleider en triagist, was vanaf het begin betrokken. “Eind jaren ‘90 waren huisartsen zelf verantwoordelijk voor spoedzorg buiten kantooruren,” vertelt ze. “Dit leidde tot een zware belasting van huisartsen. Letterlijk stond de huisarts ‘snachts nog een bevalling te doen, maar moest om 8 uur weer achter zijn bureau zitten voor patiënten.” Door de centralisatie van huisartsenspoedposten is de werkdruk nu beter verdeeld. Triagisten zoals Edith beantwoorden telefonisch de eerstelijns spoedvragen en bepalen de vervolgstappen: komt de patiënt naar de post, gaat er een huisarts naar een patiënt toe, of is telefonisch advies voldoende?  

Edith blikt met plezier terug op 23 jaar huisartsenspoedpost, maar ziet ook dat de samenleving vraagt om een nieuwe vorm van acute zorg: een integrale spoedpost.  

Pionieren bij de huisartsenspoedpost 

Met een glimlach herinnert Edith zich die eerste periode: “We kregen als beginnende triagisten een uurtje uitleg over hoe we de telefoon aan moesten nemen. En dat was het! Het was echt pionieren. We zaten letterlijk in een vissenkom te bellen; de patiënten konden ons zien zitten vanuit de wachtkamer.” De samenwerking met huisartsen was nieuw: “De huisarts moest leren loslaten en vertrouwen op onze kunde, en wij moesten als triagist ook nog veel leren. We namen de telefoon op en we gingen ervoor.” Wat in al die jaren hetzelfde is gebleven, is de laagdrempeligheid van vragen stellen aan de dienstdoende huisarts. “We werken als team intensief met elkaar samen.” 

Professionalisering triage

Tegenwoordig is de triage zwaar geprofessionaliseerd, met vaste methodieken en strenge toelatingseisen voor het vak. De intensieve opleiding voor triagisten duurt twee jaar, waarbij je leert in urgentie te denken. “Nieuwe collega’s doen een geschiktheidstest om te zien of ze over de juiste vaardigheden beschikken. Je hebt als triagist een grote verantwoordelijkheid en moet zelfstandig medisch kunnen prioriteren onder druk. Dat past bij je of niet.” 

Edith is in al die jaren zelf ook blijven bellen. “Daardoor snap ik als teamleider welke impact veranderingen hebben op het werk. En bij nieuwe triagisten staan we echt naast hen om het vak te leren. Iedere drie maanden bekijken we wat een collega nodig heeft in zijn ontwikkeling en wat hij nodig heeft om de gesprekken goed te voeren volgens het triage gespreksmodel.” 

Van mama’s advies naar bel de post 

Het type vragen dat binnenkomt, is door de jaren heen veranderd. Edith: “20 jaar geleden, vroeg je eerst in je omgeving om advies. Je eigen moeder of een vriendin had het vast weleens meegemaakt.” Veel jonge ouders bellen nu meteen naar de huisartsenspoedpost. “In sommige gevallen terecht, maar vaak hadden ze ook een antwoord kunnen vinden via officiële online kanalen zoals thuisarts.nl.” Vooral tijdens de COVID-periode steeg het aantal niet-spoedeisende belletjes enorm. “Mensen waren bang, en dat begrijpen we. Wij adviseren altijd en nemen de vragen serieus, maar de grote hoeveelheid vragen geeft druk op de capaciteit.” Daarom wordt op de post altijd voorrang gegeven aan hoog urgentie spoedvragen, wat soms zorgt voor langere wachttijden. “Dit leidt soms tot felle reacties van patiënten. Edith: “Ik zou iedereen willen meegeven om jezelf altijd de volgende vraag te stellen: Is dit iets wat nu moet, of kan ik dit ook morgen aan mijn eigen huisarts vragen?” 

Geen vervanging van de huisarts 

Het idee dat de huisartsenspoedpost een vervanger is voor de reguliere huisarts heerst nog steeds bij een deel van de Nederlandse bevolking. “De huisartsenspoedpost is bedoeld voor dringende medische hulp buiten kantooruren, terwijl de eigen huisarts verantwoordelijk is voor geplande en niet-spoedeisende zorg tijdens werkdagen,” legt Edith uit. Onderzoek van de Landelijke Huisartsen Vereniging uit 2019 toont aan dat 42% van de contacten op de huisartsenspoedpost niet spoedeisend was. “Soms wordt gekscherend gezegd: ‘ze sturen je naar huis met een paracetamolletje,’ en soms is dat ook zo. De zorg kan dan wachten totdat de eigen huisarts er weer is. Bij spoedzorg handelen wij echter volgens urgentie en schalen we op wanneer nodig.” 

Is het dan nooit rustig op de post? 

Edith lacht: “Zeker wel, tijdens de nachtdienst zijn er momenten dat het rustiger is. We merken vaak een piek in de oproepen direct om 17.00 uur bij de opening van de post, vlak voor bedtijd en in de ochtend in het weekend.” Ook tijdens grote sportevenementen kan het rustig zijn. “Ik herinner me het WK voetbal 2010 nog goed; het was muisstil op de afdeling totdat het eindsignaal klonk. Toen kwamen de belletjes binnen van mensen met druk op de borst. De spanning deed wat met ze.” 

Van huisartsenspoedpost naar integrale spoedpost 

Zal de huisartsenspoedpost in zijn huidige vorm blijven bestaan? Edith is duidelijk: “Nee, er zijn veranderingen nodig.” Samen met partners uit de eerstelijnszorg wordt gekeken naar de toekomst. “De zorg staat onder druk en moet efficiënter ingericht worden om de kwaliteit te behouden. Eén van de ontwikkelingen is het creëren van een integraal spoedplein. Dit betekent dat alle spoedeisende vragen binnenkomen bij één loket, waar we vanuit nauwe samenwerking acute zorg verlenen. Vanuit daar bepalen we welke professionals nodig zijn om de zorgvraag te beantwoorden.” 

Een prachtig vak 

Waarom is Edith al die jaren dit werk blijven doen? “Het is gewoon een prachtig vak. Ik werk samen met een erg betrokken team; iedereen helpt elkaar, ook als het even minder gaat.” Als teamleider staat ze steeds voor nieuwe uitdagingen. “Tien jaar geleden hadden we te veel triagisten, nu staan we voor de uitdaging van een krappe arbeidsmarkt, waardoor we nu ook actief gaan werven. We moeten de buitenwereld vertellen hoe mooi, uitdagend en gevarieerd dit werk is. Ons werk doet ertoe! Geen enkele dag is hetzelfde; elke oproep is weer een nieuw verhaal.”